ทำความรู้จักระบบไฟฟ้า 1 เฟส vs 3 เฟส และข้อดีที่ควรรู้

ระบบไฟฟ้าคือหัวใจสำคัญที่ขับเคลื่อนทุกอย่างในชีวิตสมัยใหม่ ไม่ว่าจะเป็นบ้านเรือนที่ต้องการแสงสว่างและเครื่องใช้ไฟฟ้า หรือโรงงานและธุรกิจที่พึ่งพาเครื่องจักรและระบบการผลิต ระบบไฟฟ้าที่ดีต้องเสถียร ปลอดภัย และรองรับความต้องการพลังงานที่เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง

ในประเทศไทย ระบบไฟฟ้ามีหลายรูปแบบให้เลือกใช้ตามความเหมาะสม บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักระบบไฟฟ้าว่ามีกี่แบบ ข้อดีของแต่ละแบบคืออะไร และต่างกันอย่างไร พร้อมเคล็ดลับการเลือกใช้ให้เหมาะกับทั้งบ้านและธุรกิจของคุณ!

ระบบไฟฟ้าในไทย แบ่งออกเป็นกี่แบบ?

ปัจจุบันระบบการจ่ายแรงดันไฟฟ้าในไทยมี 2 แบบหลัก ดังนี้

ระบบไฟฟ้า 1 เฟส 2 สาย (1 Phase 2 Wire)

• ลักษณะ: ใช้สายไฟ 2 เส้น คือ
  • สาย L (Line): สายที่มีกระแสไฟฟ้าไหลผ่าน สีน้ำตาล
  • สาย N (Neutral): สายที่ไม่มีกระแสไฟไหลผ่าน สีฟ้า
• แรงดันไฟฟ้า: 220-230 โวลต์ ความถี่ 50 เฮิรตซ์
• การใช้งาน: เหมาะกับบ้านเรือนทั่วไปหรืออาคารขนาดเล็กที่มีเครื่องใช้ไฟฟ้าขั้นพื้นฐาน อย่างเช่น ทีวี ตู้เย็นขนาดเล็ก หรือพัดลม

ระบบไฟฟ้า 3 เฟส 4 สาย (3 Phase 4 Wire)

• ลักษณะ: ใช้สายไฟ 4 เส้น คือ
  • สาย L (Line): 3 เส้น (เฟส L1, L2, L3) ที่มีกระแสไฟไหลผ่าน
    • สาย L1: สีน้ำตาล
    • สาย L2: สีดำ
    • สาย L3: สีเทา
  • สาย N (Neutral): 1 เส้น สายที่ไม่มีกระแสไฟไหลผ่าน สีฟ้า
• แรงดันไฟฟ้า: 220-230 โวลต์ ความถี่ 50 เฮิรตซ์
  • 380-400 โวลต์ (ระหว่างสาย L)
  • 220-230 โวลต์ (ระหว่างสาย L ถึง N)
• การใช้งาน: เหมาะกับบ้านใหญ่ อาคารขนาดใหญ่ หรือโรงงาน

ข้อดีของการติดตั้งระบบไฟฟ้า 1 เฟส คือ

• ติดตั้งง่าย: ใช้สายไฟแค่ 2 เส้น อุปกรณ์ไม่ยุ่งยาก
• ค่าใช้จ่ายถูก: เหมาะกับบ้านที่มีงบจำกัด
• ปลอดภัยกว่า: แรงดันต่ำ เหมาะกับการใช้ในครัวเรือน
• เพียงพอสำหรับบ้านทั่วไป: เช่น เปิดไฟ ดูทีวี ใช้ตู้เย็น

ข้อดีของการติดตั้งระบบไฟฟ้า 3 เฟส คือ

• รองรับไฟเยอะ: เหมาะกับเครื่องจักรและอุปกรณ์ขนาดใหญ่
• กระจายไฟดี: ลดปัญหาไฟตกเมื่อใช้หลายเครื่องพร้อมกัน
• ประหยัดค่าไฟระยะยาว: เหมาะกับบ้านที่ใช้ไฟเยอะ
• เสถียรกว่า: ช่วยยืดอายุเครื่องจักรหรือมอเตอร์

ระบบไฟฟ้า 1 เฟส vs 3 เฟส ต่างกันอย่างไร?

• จำนวนสายไฟ: 1 เฟส 2 สาย, 3 เฟส 4 สาย
• แรงดันไฟ: 1 เฟสสูงสุด 230 โวลต์, 3 เฟสสูงถึง 400 โวลต์
• การใช้งาน: 1 เฟสสำหรับบ้านเล็ก-กลาง, 3 เฟสสำหรับบ้านใหญ่หรือโรงงาน
• ระบบไฟฟ้า: บ้านที่มีแอร์ 3 ตัวพร้อมปั๊มน้ำ อาจต้องเปลี่ยนจาก 1 เฟสเป็น 3 เฟส

วิธีเลือกมิเตอร์ไฟฟ้าให้เหมาะกับระบบ 1 เฟส และ 3 เฟส

มิเตอร์ไฟฟ้าคือตัววัดว่าเราใช้ไฟไปเท่าไหร่ ต้องเลือกให้เหมาะกับระบบ ไม่ว่าจะเป็นบ้านหรือโรงงาน

มิเตอร์ไฟฟ้าระบบไฟ 1 เฟส 2 สาย (สำหรับบ้านทั่วไป)

• 5(15)A: บ้านเล็ก ใช้ไฟไม่เกิน 150-200 หน่วย/เดือน หรือเดือนละประมาณ 500-1,000 บาท
• 15(45)A: บ้านทั่วไป มีแอร์ 1-2 ตัว

เคล็ดลับ: ถ้าไฟตกบ่อย แปลว่ามิเตอร์เล็กเกินไป ต้องขอเปลี่ยน!

มิเตอร์ไฟฟ้าระบบไฟ 3 เฟส 4 สาย (สำหรับบ้านใหญ่ ธุรกิจ และโรงงาน)

• 30(100)A: บ้านใหญ่หรือธุรกิจขนาดเล็ก ใช้ไฟสูงสุดประมาณ 20-25 kW เช่น บ้านที่มีแอร์หลายตัว ปั๊มน้ำ และเครื่องทำน้ำอุ่น
• มิเตอร์ CT (Current Transformer): โรงงานหรือองค์กรที่มีโหลดเกิน 25 kW (หมายถึงพลังงานรวมของเครื่องจักรและอุปกรณ์ที่ใช้พร้อมกันเกิน 25,000 วัตต์)

เคล็ดลับ: ให้ทีมตรวจสอบระบบไฟฟ้าใช้เครื่องวัดโหลด (Load Analyzer) เพื่อหาค่า Demand จริง ก่อนเลือกมิเตอร์

ตู้เมนไฟฟ้าและการกระจายไฟในบ้าน

เมื่อไฟมาถึงมิเตอร์แล้ว ขั้นต่อไปคือ "ตู้เมนไฟฟ้า" หรือ "คอนซูมเมอร์ยูนิต" ซึ่งทำหน้าที่กระจายไฟไปยังจุดต่าง ๆ ในบ้าน (เรียกว่า "เซอร์กิต") เช่น ห้องนอน ห้องครัว หรือโรงรถ

• ระบบ 1 เฟส: กระจายไฟจาก 1 สาย L ไปทุกจุด
• ระบบ 3 เฟส: แบ่งเป็น 3 ชุด (เฟส L1, L2, L3) กระจายไปจุดต่าง ๆ

การขอเปลี่ยนระบบไฟฟ้าจาก 1 เฟสเป็น 3 เฟส

ถ้าบ้านคุณใช้ 1 เฟสแล้วไม่พอ ลองขอเปลี่ยนเป็น 3 เฟสกับการไฟฟ้า

ขั้นตอน:

1. เช็กโหลดไฟกับช่าง
2. ติดต่อ กฟน. (1130) หรือ กฟภ. (1129)
3. ยื่นเอกสาร (บัตรประชาชน, ทะเบียนบ้าน, ใบเสร็จค่าไฟ)
4. รอตรวจและชำระเงิน
5. ติดตั้งเสร็จใน 7-15 วัน

ค่าใช้จ่าย: เริ่มต้น 1,000-3,000 บาท + ค่าปรับระบบในบ้าน (10,000-50,000 บาท)

ข้อมูลน่าสนใจ

• สีสายไฟตามมาตรฐาน มอก.11-2553: ปัจจุบันประเทศไทยใช้มาตรฐานสีสายไฟฟ้าตาม มอก.11-2553 ซึ่งปรับจากมาตรฐานเก่า (มอก.11-2531) เพื่อให้สอดคล้องกับมาตรฐานสากล IEC 60227 และกลุ่มประเทศ AEC ช่วยเพิ่มความปลอดภัยและความสะดวกในการทำงานของช่างไฟฟ้า
  • ระบบ 1 เฟส (220V):
    • สาย L (เฟส) = สีน้ำตาล
    • สาย N (นิวทรัล) = สีฟ้า
    • สาย G (สายดิน) = สีเขียวแถบเหลือง
  • ระบบ 3 เฟส (380V):
    • สาย L1 = สีน้ำตาล
    • สาย L2 = สีดำ
    • สาย L3 = สีเทา
    • สาย N (นิวทรัล) = สีฟ้า
    • สาย G (สายดิน) = สีเขียวแถบเหลือง
• ข้อควรระวัง: ระบบเก่าที่มีอายุ 20-30 ปี อาจใช้สีเดิมตาม มอก.11-2531 เช่น 1 เฟส: L (แดง), N (ดำ) / 3 เฟส: L1 (แดง), L2 (เหลือง), L3 (น้ำเงิน), N (เทา) ช่างไฟฟ้าต้องระวังเมื่อทำงานกับระบบเก่า และตรวจสอบให้แน่ใจก่อนดำเนินการ

สรุปส่งท้าย

ระบบไฟฟ้าในไทยมี 1 เฟส และ 3 เฟส บ้านเล็กใช้ 1 เฟสก็เพียงพอ แต่ถ้าบ้านใหญ่หรือเป็นโรงงานระบบไฟฟ้า 3 เฟส คือคำตอบ การเลือกมิเตอร์ให้เหมาะสมทั้งบ้านและธุรกิจ จะช่วยให้ใช้ไฟได้เต็มที่ ปลอดภัย และประหยัดเงินในกระเป๋า